Upadłość konsumencka, czyli upadłość wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, została unormowana w przepisach art. 491¹ – 491²³ Prawa upadłościowego. Omawiana instytucja to postępowanie sądowe przewidziane ustawowo dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, które w wyniku podjętych działań (np. niewłaściwej lokacji kapitału czy pochopnego zaciągnięcia kredytu) lub okoliczności losowych (np. choroby, powodzi, stanu epidemicznego czy krachu giełdowego), stali się niewypłacalni, tj. ich majątek oraz zarobki nie są w stanie pokryć zaciągniętych zobowiązań.

W wielkim uproszczeniu upadłość konsumencka to proces mający na celu oddłużenie upadłego, likwidacji jego majątku przez syndyka oraz przygotowania projektu planu spłaty wierzycieli na przyszłość.

Jakie funkcje spełnia upadłość konsumencka?

Upadłość konsumencka posiada, zdawać by się mogło, rozbieżne funkcje. Są to funkcja oddłużeniowa oraz windykacyjna. W istocie funkcje te są ze sobą silnie skorelowane. W myśl zasady, iż długi należy spłacać, dopiero pełna i szczegółowo przeprowadzona windykacja dłużnika, może doprowadzić do jego oddłużenia. Należy pamiętać, iż stosunek zobowiązaniowy posiada dwie strony – dłużnika i wierzyciela. Jeżeli upadłość konsumencka polegałaby wyłącznie na umorzeniu zadłużenia upadłego, znacznie godziłoby to w interesy wierzycieli i zaburzałoby zaufanie do prawa, którego trzonem jest prawo własności.

Charakteryzując funkcję windykacyjną postępowania, można by rzecz, że postępowanie upadłościowe jest procedurą zbiorczą. Zastępuje ona indywidualne postępowania sądowe i egzekucyjne wszystkich wierzycieli, mając na celu doprowadzenie do łącznego i równego zaspokojenia ich roszczeń. W postępowaniu upadłościowym dochodzi bowiem do spieniężenia części lub całego majątku konsumenta i rozdzielenia uzyskanych środków między jego wierzycieli. Warto zwrócić uwagę, iż w postępowaniu upadłościowym zaspokajane zostają roszczenia tych wierzycieli, którzy w określonym czasie zgłosili istnienie swojej wierzytelności syndykowi.

Funkcja oddłużeniowa polega natomiast na zwolnieniu konsumenta z długów. Prowadzi bowiem do umorzenia zobowiązań, które powstały przed dniem ogłoszenia upadłości i nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym lub w wyniku wykonania planu spłaty. Możliwe jest także – w wyjątkowych okolicznościach – oddłużenie konsumenta bez wykonywania planu spłaty.

Z powyższego wynika, iż funkcja oddłużeniowa posiada charakter następczy względem funkcji windykacyjnej. Dopiero bowiem spieniężenie majątku upadłego i zaspokojenie wierzycieli prowadzi do oddłużenia. Wyjątek stanowi sytuacji, kiedy upadły nie posiada żadnego majątku. W takiej sytuacji sąd umarza wszelkie jego długi, niejako całkowicie zwalniając go z odpowiedzialności względem wierzycieli.

Kiedy mamy do czynienia z niewypłacalnością dłużnika?

Najistotniejszym warunkiem, bez którego ogłoszenie upadłości nie byłoby możliwe, jest wykazanie przez dłużnika istnienia niewypłacalności. Owa niewypłacalność powstaje w sytuacji, gdy dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Chodzi tu o niewypłacalność w znaczeniu „pieniężnym”, podstawą ogłoszenia upadłości nie może stać się brak możliwości wykonania zobowiązania niepieniężnego, np. niewykonania umówionego zlecenia czy dzieła.

Warto zwrócić uwagę na art. 11 PU, gdzie ustawodawca stwierdzi, iż „dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych”. Istotna jest tu pojęcie „utrata zdolności\”. Zgodnie z jego znaczeniem, samo zaprzestanie wykonywania wymagalnych zobowiązań przez dłużnika nie oznacza jeszcze powstania podstawy niewypłacalności. Sam fakt braku zapłaty nie świadczy jeszcze o tym, że dłużnik jest niewypłacalny, a w konsekwencji, że powinno być wobec niego wszczęte postępowanie upadłościowe. Konieczny jest zły stan finansów, uniemożliwiający uregulowanie zobowiązań pieniężnych. Tak więc nie jest istotny fakt opóźnienia w spłacie długu, a to, że dłużnik nie ma realnych możliwość na jego spłatę.

dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych

Niewypłacalność wiąże się nierozerwalnie z pojęciem wymagalności zobowiązań, gdyż, co do zasady, tylko posiadanie długów już wymagalnych może stanowić podstawę do ogłoszenia upadłości. Wymagalność zobowiązania oznacza stan, w którym wierzyciel ma prawo do żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności, tj. upłyną termin spełnienia świadczenia przez dłużnika.

Ważne! W przeciwieństwie do upadłości przedsiębiorców, upadłość konsumencką można prowadzić przy posiadaniu jednego wierzyciela. Tak więc dłużnik staje się niewypłacalny, jeżeli utracił on zdolność do wykonywania choćby jednego wymagalnego zobowiązania pieniężnego.

Skutki i konsekwencje ogłoszenia upadłości

Wraz z chwilą ogłoszenia upadłości konsumenckiej cały majątek dłużnika staje się tzw. masą upadłości. Masa ta zostaje przejęta i zarządzana przez wyznaczonego przez sąd syndyka. Oznacza to, że w momencie wydania postanowienia o upadłości konsument traci możliwość swobodnego rozporządzania swoim majątkiem. Należy pamiętać, że w skład masy upadłości wchodzi również aktualne wynagrodzenie za pracę otrzymywane przez upadłego.

Po ogłoszeniu upadłości syndyk sporządza inwentaryzację majątku masy upadłości, a następnie przystępuje do sprzedaży majątku konsumenta. Przy czym syndykowi nie wolno zająć przedmiotów pierwszej potrzeby, niezbędnych do codziennej egzystencji, np. lodówki, pralki, łóżka.

Trzeba pamiętać, że w chwili ogłoszenia upadłości wymagalne w całości stają się wszystkie zobowiązania dłużnika, np. pożyczka czy kredyt wzięty na raty będzie natychmiastowo płatny w pełnej wysokości. Istotnym ograniczeniem dla dłużnika jest także fakt, że od chwili wydania postanowienia, nie może on samodzielnie zaciągać jakichkolwiek zobowiązań, z wyjątkiem drobnych umów życia codziennego, np. zakup żywności, lekarstw, ubrań.

Co dalej?

Jeżeli nie znalazłeś wszystkiego co jest potrzebne do załatwienia Twojej sprawy lub potrzebujesz pomocy w jej przeprowadzeniu, napisz do nas -> KONTAKT. Postaramy się pomóc!